بـــــاران: October 2004

25.10.04

یادی له‌دایکبوونی په‌روا



ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه‌یه‌ و 25 ئۆکتۆبه‌ر. به‌ر له‌ پێنج ساڵ و له‌ رۆژێکی وه‌ک ئه‌مڕۆدا، که‌ ئه‌وسایش دووشه‌م و 25 ئۆکتۆبه‌ر بوو، دوای ساڵێک چاوه‌ڕوانی دایکی و هه‌شت نۆ ساڵ چاوه‌ڕوانی من، په‌روا هاته‌ دونیا. له‌ ناخی دڵمه‌وه‌ پیرۆزبایی لێده‌که‌م و هیوای ته‌مه‌ندرێژی و ته‌ندروستی بۆ ده‌خوازم.
ئه‌و له‌ مه‌نفای من له‌ دایکبوو، مه‌نفایه‌کی نیوه‌ دڵخواز و نیوه‌ نه‌خواسته‌. ئه‌وا پێنج ساڵ گوزه‌ران و که‌چی هێشتا نازانم ئه‌و مه‌نفایه‌ی من بۆ ئه‌و چییه‌. هێشتایش نازانم نیشتمانی ئه‌و کوێ ده‌بێت. زۆر جاران ده‌ڵێم ئه‌وه‌یان بڕیاری خۆی ده‌بێت، به‌ڵام هه‌ر زوو هه‌ستده‌که‌م ئه‌وه‌ فێڵێکه‌ له‌ خۆم و له‌ویشی ده‌که‌م، هه‌قیقه‌تێکی شیرین و تاڵه‌ که‌ ئه‌و هێشتا منداڵه‌ و هه‌ست ته‌نیا به‌و خۆشی و ناخۆشیانه‌ی ساته‌وه‌ختی ئێستای ده‌کات. پێموانییه‌ نیشتمان له‌تبکرێت، به‌ڵام ئێواران که‌ له‌سه‌ر جێگاکه‌ی بانگم ده‌کات و ده‌ڵێت بابه‌ وه‌ره‌ ده‌مه‌وێ شتێکت پێبڵێم، که‌ ده‌چمه‌لای و له‌ جیاتی قسه‌ ماچێکم ده‌کات، ده‌زانم به‌شێکی نیشتمانه‌که‌ی لای منه‌.
مه‌نفابوونی ئێره‌م هه‌رگیز مانای ئه‌وه‌ نییه‌ له‌ کۆنه‌ هه‌واره‌که‌م ئاسووده‌ بووبم. له‌وه‌ته‌ی له‌بیرمه من‌ غه‌ریبه‌م، جا چ له‌ شاری گه‌وره‌ی ملیۆنی ژیابم و چ له‌ دێی چکۆڵه‌ی چه‌ند خێزانی، چ له‌ سه‌حرای پان و به‌رینی عه‌ره‌بستان بووبم و چ له‌ داوێنی چیا سه‌ر به‌ مه‌ندیله‌کانی کوردستان، هه‌مووی بۆمن هه‌ر غه‌ریبستان بووه‌. که‌ سه‌ری خۆم هه‌ڵگرت و ئه‌وێم جێهێشت، وامده‌زانی له‌شوێنێکی دیکه‌ی ئه‌م دونیا پان و به‌رینه‌دا، ئارامگایه‌ک ده‌دۆزمه‌وه‌، که‌چی به‌داخه‌وه‌ تا ئێستا هه‌مووی هه‌ر سه‌رابی یه‌ک له‌دوای یه‌ک بوو. وا خه‌ریکه‌ شه‌که‌ت ده‌بم و که‌چی له‌ ئۆقره‌گرتن هیچ خه‌به‌رێک نییه‌.
هیوادارم ژیانی په‌روا ته‌واو له‌وه‌ی من جیا و پڕ له‌ ئارامیی بێت و من له‌جیاتی ئه‌ویش غه‌ریبیم چه‌شتبێت.

23.10.04

یا سه‌رکه‌وتن یان

یه‌کێک له‌و درووشمانه‌ی که‌ به‌ درێژایی 1400 ساڵه‌ی مێژووی ئیسلام کاریگه‌ریه‌کی زۆری به‌سه‌ر خه‌ڵکی موسڵمانه‌وه‌ هه‌بووه‌ درووشمی (یان سه‌رکه‌وتن یان شه‌هاده‌ت – اما النصر او الشهادة) بووه‌. ئه‌‌وا له‌ سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیست و یه‌کیشدا که‌سانێک هه‌ن درووشمه‌که‌ به‌مجۆره‌ پیاده‌ ده‌که‌ن (یان شه‌هاده‌ت یان کچێکی عێراقی – أما الشهادة أو الزواج من فتاة عراقیة).
ئه‌مڕۆ له‌ یه‌کدوو سایتی عه‌ره‌بیدا (وه‌ک ایلاف و عراق الغد) ئه‌و هه‌واڵه‌م خوێنده‌وه‌ که‌ مه‌جلیسی شورای مه‌لا سونییه‌ عه‌ره‌به‌کانی عێراق فه‌توایانداوه‌، که‌ ده‌بێ هه‌موو کچێکی ته‌مه‌ن سه‌رووی 10 ساڵی ناوچه‌کانی فه‌للوجه‌ و رومادی و ده‌وروبه‌ریان بدرێن به‌ موجاهیدان، تا نه‌وه‌کوو ئه‌مانه‌ ده‌ستی هێزه‌کانی ئه‌مه‌ریکا بکه‌ون و ئه‌وان ده‌ستدرێژیان بکه‌نه‌ سه‌ر. له‌لایه‌کی دیکه‌شه‌وه‌، چه‌ند سایتێک ده‌بێ به‌ ته‌ماعدانه‌ به‌ری "یان شه‌هاده‌ت و یان کچێکی گه‌نجی عێراقی"، خه‌ڵکی بۆ چوونه‌ شه‌ڕی دژه‌ ئه‌مه‌ریکی و ده‌وڵه‌تی کاتی عێراق هانده‌ن.
نازانم نه‌ بۆ ئه‌و کچه‌ به‌سته‌زمانانه‌ بگریه‌م نه‌ به‌عه‌قڵی ئه‌و که‌سانه‌ی پێبکه‌نم که‌ مێشکیان جێگه‌ی‌ ئه‌م جۆره‌ فه‌توایانه‌ی تێدا ده‌بێته‌وه‌.
نا هیچ دوور نییه‌ کاری وا ئیستا روویان نه‌دابێت و گه‌لێک کچی به‌سته‌زمان نه‌بووبنه‌ قوربانی عه‌قڵێکی باوکسالاری تا ئه‌ژنۆ له‌ نه‌فامیدا نقومبوو. ئه‌وکات پێکه‌نینمان، هه‌تا ئه‌گه‌ر به‌ عه‌قڵێکی له‌مجۆره‌ش بێت، به‌ شه‌رمه‌زاریی ده‌زانم.

19.10.04

دیسان ده‌رس

دوای سێ مانگی پشووی هاوینه‌، ده‌بێ سبه‌ی جارێکی دیکه‌ بچمه‌وه‌ سه‌ر کورسی خوێندن و به‌رده‌م مامۆستا.
هیوادارم ئه‌مه‌یان دوایین زمسته‌ری ده‌رسه‌کانم بێت.
خوێندن له‌م وڵاته‌ شتێکی سه‌یره‌. خه‌ڵکانێک هه‌ن 10 ساڵ زیاتر به‌ خوێندنی زانکۆییه‌وه‌ خه‌ریک ده‌بن. زۆرجاران ده‌ڵێم ئه‌مانه‌ له‌جیاتی ئه‌وه‌ی بخوێنن تا پیشه‌یه‌کی باش فێر بن، خوێندن ده‌بێته‌ پیشه‌یان. ناهه‌قیشیان نییه‌، هاوکلاسیه‌کی ئه‌ڵمانیم ئه‌و رۆژه‌ ده‌یگوت، بۆ خۆم به‌ خوێندنه‌وه‌ خه‌ریکنه‌که‌م، خۆ له‌م وڵاته‌دا کارێکی خۆشتر له‌ خوێندن شکنابه‌م.
سه‌یریی خوێندنی ئێره‌ش له‌وه‌دایه‌، که‌ مرۆڤ ده‌چێته‌ زانستگه‌ و بۆ خۆی ده‌بێته‌ پاشای مه‌مله‌که‌ت، نه‌که‌س پێی ده‌ڵێ وابکه‌ و وا مه‌که‌، نه‌که‌سیش لێی ده‌پرسێ. ئه‌رێ چیتکرد و چیت ماوه‌. به‌ڵام ئه‌گه‌ر بیه‌وێ له‌ کاتی خۆیدا و به‌سه‌رکه‌وتوویی به‌ ئه‌نجام بگات، ده‌بێ خۆی خه‌می خۆی بخوات و له‌خۆی بپێچێته‌وه‌. ئازادیی خوێندکار له‌ هه‌ڵبژاردنی به‌ش و شوێنی خوێندن، ده‌رسه‌کان و کاتی ده‌رس، مامۆستا وچه‌ندین شتی دیکه‌ی له‌مجۆره،‌ به ‌جۆرێکه‌ مرۆڤ تووشی ته‌مبه‌ڵیه‌کی درێژخایه‌ن ده‌کات.
له‌ کۆنه‌هه‌وار ده‌مانخوێند، هه‌رچه‌نده‌ به‌سه‌ربازیش بۆمان نه‌ده‌ژمێردرا، که‌چی خوێندنه‌که‌مان سه‌ربازی و زانکۆکه‌شمان سه‌ربازگه‌یه‌ک بوو بۆ خۆی. چی بخوێنین و له‌کام شاره‌ بخوێنین، که‌ی ده‌ست به‌ خوێندن بکه‌ین و که‌ی کۆتایی به‌ خوێندن بێنین، له‌ کلاسی به‌یانیان بین یان هی دوا نیوه‌ڕۆیان بین، ئه‌مانه‌ و ده‌یان شتی دیکه‌ی له‌مجۆره‌ بڕیاری وه‌زاره‌ت و لێپرسراوی کۆلێژ و سه‌رۆکی به‌شیان گه‌ره‌ک بوو.
ئێستاش ئه‌وه‌ پێنج ساڵه‌ له‌م زانکۆیه‌ ده‌خوێنم، که‌سێک نه‌هات و پێم بڵێ ده‌بێ چی بکه‌م و چیم گه‌ره‌که‌ تا خوێندنه‌که‌م کۆتایی پێبێنم. ده‌بێ خۆم خه‌می خۆم بخۆم و بگه‌ڕێم و بپرسم و به‌سه‌عات چاوه‌ڕێبم، تا ده‌گه‌مه‌ لای که‌سێک که‌ پێداویستیه‌کانی ده‌رسخوێندنم بۆ رۆنکاته‌وه‌.
زۆر جاران لێمده‌پرسن، خوێندنی زانکۆیی له‌ ئه‌ڵمانیا گرانه‌ یان ئاسان. خۆیشم نازانم. به‌ڵام له‌وه‌ ده‌چێت به‌ به‌راوردکردن به‌ خوێندنی لای خۆمان، هه‌م گران بێت و هه‌م ئاسان. هه‌م پاڵنه‌ر بێت و هه‌م تاقه‌تبڕ. هه‌ر بۆیه‌ش نه‌ له‌و ئاشنایه‌می ده‌گرم که‌ ئه‌وا دوای زیاتر له‌ 10 ساڵ ژیانی له‌م وڵاته‌دا، ده‌یه‌وێ بڕواته‌وه‌ له‌ کۆنه‌ هه‌وار بخوێنێ، نه‌ له‌و مامۆستایه‌ی زانکۆیه‌کی ئه‌وێش که‌ خه‌ریکه‌ به‌هه‌ر نرخێک بێت و به‌هه‌ر هه‌وڵ و کۆششێک، خۆی بگه‌یه‌نێته‌‌ ئێره‌ و لێره‌ ده‌به‌ر خوێندن ڕاچێته‌وه‌.

10.10.04

Derrida

دێریدایش مرد

Jacques Derrida

شه‌وی شه‌ممه‌ی رابردوو فه‌یلوسوفی ناوداری فه‌ڕه‌نسی له‌ ئه‌لجه‌زائیر له‌دایکبوو، ژاک دێریدا- Jacques Derrida له‌ ته‌مه‌نی 74 ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.
دێریدا خاوه‌نی میتۆدی „Dekonstruktion“ و یه‌کێک له‌ تیۆرمه‌نده‌ ناوداره‌کانی پۆستمۆدێرنه‌ بوو. ئه‌و هه‌روا دوژمنێکی سه‌رسه‌ختی بیری گشتگیریش (شمولی) بوو.

6.10.04

Der Untergang

دوێنێ چوومه‌ سه‌یرکردنی فیلمی Der Untergang. ئه‌مه‌ فیلمێکی ئه‌ڵمانی نوێیه‌ و باسی دوایین رۆژه‌کانی ژیانی هیتله‌ر ده‌کات.
ماوه‌یه‌که‌ ئه‌م فیلمه‌ له‌ سینه‌ماکانی ئه‌ڵمانیا نیشانده‌درێت و بێنه‌ و به‌رده‌یه‌کی باشیشی ناوه‌ته‌وه‌.
بێجگه‌ له‌ پارت و گرووپه‌ توندڕه‌وه‌کان، که‌سی دیکه‌ له‌م وڵاته‌ به‌ ئاشکرا، به‌ باشی باسی هیتله‌ر و داروده‌سته‌که‌ی ناکه‌ن. هه‌قیشیانه‌ ئه‌و پاڵه‌وانه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌ی بڕیاربوو ته‌واوی دونیایان بخاته‌ ژێرده‌ست، ماڵه‌که‌ی خۆشیانی پێ دۆڕاندن.
به‌ڵام به‌ڕای زۆر که‌س ئه‌م فیلمه‌ لادانێکه‌ له‌و ترادیسیۆنه‌ په‌نجا تا شه‌ست ساڵه‌ی ئه‌ڵمانه‌کان. فیلمه‌که‌ زیاتر باس له‌ چه‌ند رۆژی داویی ته‌مه‌نی هیتله‌ر خۆی و داروده‌سته‌ و کاخه‌ ژێرزه‌مینییه‌که‌ی ده‌کات. هه‌ر بۆیه‌ش هیچ باسێک له‌ قڕکردنی جوله‌که‌کان، کوشتن و به‌کوشتدانی ملیۆنان که‌سی دیکه‌ و خاپوورکردنی زۆربه‌ی ئه‌وروپا و به‌شێکی زۆری روسیا ناکات.
له‌هه‌مووی خۆشتر و له‌هه‌مان کاتدا دڵته‌زێنتر، ئه‌و قسانه‌ی سکرتێره‌که‌ی هیتله‌رن، که‌ له‌کۆتایی فیلمه‌که‌دا نیشان ده‌درێن. دیاره‌ ئه‌و ژنه‌ هێشتا هه‌ر له‌ ژیاندایه‌ و قسه‌کانیشی له‌ چاوپێکه‌وتنێکدا کردوون. ئه‌و ده‌ڵێ به‌هێچ جۆرێک ئاگای له‌ قڕکردنی جوله‌که‌کان نه‌بووه‌، دواتریش زانیویه‌تی که‌ له‌کاتی کارکردنی ئه‌و له‌وێدا ( له‌ 1942 تا 1945) کاری وا روویانداوه‌، ئه‌ویش ئه‌و کاته‌ی که‌ په‌یکه‌ری یه‌کێک له‌ قوربانییه‌کان له‌ به‌رلین ده‌بینێت که‌ له‌ ژێرێشیدا به‌رواری رووداوه‌که‌ی نووسراوه‌.
هه‌رچه‌نده‌ هیتله‌ری پێشه‌وا له‌ فیلمه‌که‌دا هه‌ر قیژه‌ و هاواریه‌تی، به‌ڵام له‌پاڵ ئه‌وه‌شدا وه‌ک مرۆڤێکی خۆشه‌ویست له‌لایه‌ن ده‌وروبه‌ر و خه‌ڵکه‌که‌شیه‌وه‌ وێناده‌کردێت. ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای سووربوونی له‌سه‌ر بنه‌ما ئایدیۆلۆژیه‌کانیی و له‌ کۆتاییشدا ته‌سلیم نه‌بوونی به‌ دوژمنانی.
ئێمه‌ی کورد و زۆرخه‌ڵکی دیکه‌ش زۆرجاران سه‌دام به‌ هیتله‌ر ده‌چوێنین. به‌ڵام یه‌کێک له‌و شتانه‌ی که‌ زۆریان له‌یه‌ک جیاده‌کاته‌وه‌ ئاکام و کۆتاییه‌کانیانه‌.

1.10.04

فۆنتی کوردی

ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر مایکرۆسۆفت 2 Service Pack ی بۆ ویندۆزی XP ده‌رکرد. ئه‌م سێرڤس پاکه‌ کۆمه‌ڵێک شت بۆ ویندۆز زیادده‌کات، که‌ زیاتر په‌یوه‌ندییان به‌ پاراستنی سیستێم له‌ هێرشی ده‌ره‌کیه‌وه‌ هه‌یه‌.
به‌ڵام سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌، سێرڤس پاکه‌که‌ شتێکی دیکه‌شی بۆ ئێمه‌ی کورد له‌گه‌ڵ خۆیدا هێناوه‌، ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌: سێرڤس پاکه‌که‌ چه‌ند فۆنتێک تازه‌ده‌کاته‌وه‌ که‌ کۆدی ته‌واوی پیته‌ کوردیه‌کانیان تێدان.
که‌واته‌ له‌ XPSP2 دا، بێجگه‌ له‌ فۆنتی تاهۆما، چه‌ند فۆنتێکی دیکه‌ش هه‌ن، پشتیوانی نووسینی کوردی ده‌که‌ن. بۆ نموونه‌ له‌فۆنتی Arial و Timesیشدا هه‌موو پیته‌ کوردیه‌کان هه‌ن و ده‌کرێ به‌یارمه‌تی کیبۆردێکی کوردی، وه‌ک ئه‌وه‌ی کورد ئای تی گرووپ، کوردیه‌کی پوخت و پاراو بنووسرێت.
سێرڤس پاکه‌که‌ خۆی فۆنته‌کان تازه‌ده‌کاته‌وه‌ و پێویست به‌هیچ کارێکی دیکه‌ ناکات.
له‌وه‌ ده‌چێت ئه‌مانه‌ هه‌ر ئه‌و فۆنتانه‌ بن که‌ له‌ ڤێرژنه‌ بێتاکانی ویندۆزی لۆنگهۆرندا هه‌بوون.